Plastik eserler arasında yer alan lahit, içine ölülerin konulduğu bronz,taş,mermer,tahta gibi çeşitli malzemelerden yapılan sandukalardır. Yunancada sarkophagos (et yiyici) denilmektedir. Kuzeybatı Anadolu’da adını malzemesinden almışsa da Roma Dönemi’nden beri anlamı genişlemiştir.
Bizans Dönemi’nde ölüm algısı din alanındaki değişiklikten dolayı önceki yıllara göre farklılık göstermektedir. Hıristiyanlık, ölümü sonsuz yaşama geçiş olarak algılamaktaydı. Cenaze törenleri, İsa ile buluşma anlamına gelmekteydi. Lahitler, çoğunlukla dikdörtgen biçimindeyken banyo küveti şeklinde olan örnekleri de vardır. Yapımı uzun ve masraflı olan taş veya mermerden olan lahitler kabartmalı olarak zengin kişiler tarafından yaptırılmaktaydı. Yan yüzeylerine genellikle tek figür yapılırken ön yüzlerinde Tevrat yada İncil’den sahneler veya haç motifi bulunurdu. Arka yüzleri çoğunlukla sade bırakılmıştır. Haç motifi, Latin haçı olarak seçilmiştir. Tevrat ve İncil konulu sahneler arkadların içerisinde yada tüm yüzeyi kaplar şekilde işlenmiştir. Bunların dışında kimi zaman içerisinde İsa’nın monogramınında yer aldığı çelenk motifleri de işlenmiştir. Bazen ise bu çelengi iki yanından tutmuş melekler taşımaktadır. Ayrıca bitkisel ve geometrik motifler lahitlerin üstüne sıkça işlenmiştir. İşlenen sahneler arasında, bazı lahitlerde çobanlar, bir ya da iki “İyi Çoban” tasviri, filozoflar ve dua eden figürler 3-4. Yüzyıl başlarında görülmektedir. Petrus- İsa grubu, İsa ve Petrus’un yaşamından sahneler genellikle Constantinus Dönemi’nde (313-340) görülmektedir. Arkadlı ve ağaçlar ile sınırlandırılan lahitler, havariler, İsa’nın mucizeleri ve çektiği acıları konu alan lahitler ise, Constantinus sonrası dönemde (340-360/70) görülmektedir.
Kısaca bahsetmeye çalıştığım Bizans lahitlerinden o dönemlerde ölüme ve ölüye ne kadar önem verdiklerini yaptıkları mezar sandukalardan anlaya bilmekteyiz.
Guide to the Catacombs of Rome, Foligno 2012.
Fıratlı, Nezih. La Sculpture Byzantine Fıgurée Au Mussée Archéologique D’Istanbul, Paris 1990.
Tezcan, Hülya. Topkapı Sarayı ve Çevresinin Bizans Arkeolojisi, İstanbul 1989
